Ο δυσώνυμος

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

«Οι τα πάντα καλώς διαταξάμενοι θείοι Πατέρες» τέσσερα τινά παρέδωκαν εις ημάς εορτάζειν κατά την Αγίαν και Μεγάλην Πέμπτην, «τον ιερόν Νιπτήρα, τον Μυστικόν Δείπνον, δηλαδή την παράδοσιν των καθ΄ ημάς φρικτών μυστηρίων, την υπερφυά Προσευχήν και την Προδοσίαν»1.

Το καθένα από αυτά θα μπορούσε να αποτελέσει αντικείμενο ερμηνείας, μελέτης και εμβαθύνσεως, έχοντας μάλιστα στη διάθεσή μας έναν ωκεανό θεολογίας βγαλμένο από το θεόπνευστο κάλαμο των θεοφόρων πατέρων της Εκκλησίας.

Το πρόσωπο όμως του Ιούδα, με τη συμπεριφορά του δημιουργεί στον κάθε ένα από εμάς ανάλογα ερωτήματα.

Ας δούμε τι μας λένε οι θεοφόροι Πατέρες.

Δυσώνυμο τον ονομάζει ο ιερός μελωδός, ο Άγιος Κοσμάς ο Ποιητής. «Νόμου φιλίας, ο δυσώνυμος, Ισκαριώτης γνώμη, επιλαθόμενος, ους ενίψατο ηυτρέπισε, προς προδοσίαν πόδας · και σου εσθίων, άρτον Σώμα θείον επήρε, πτερνισμόν επί σε Χριστέ, και βοάν ου συνήκε · Τον Κύριον υμνείτε τα έργα, και υπερυψούτε, εις πάντας τους αιώνας».

Δηλαδή «Το νόμο της φιλίας, ο απαίσιος Ισκαριώτης, αφού λησμόνησε με τη θέλησή του, τα πόδια που ένιψε (ο Χριστός) ετοίμασε για (να προχωρήσει σε) προδοσία · και τρώγοντας τον Άρτο σου, δηλαδή το Θείο Σώμα, εσήκωσε την πτέρνα εναντίον Σου Χριστέ, και δεν συνετίσθηκε να φωνάξει · όλα τα δημιουργήματα υμνείτε τον Κύριο, και ας υψώνετε Αυτόν πάνω από κάθε μεγαλείο για πάντα»2.

Ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος στην πρώτη ομιλία του «Εις την προδοσίαν του Ιούδα»3, ερμηνεύοντας τη μαρτυρία του Ιερού Ευαγγελιστού για τη συμπεριφορά του Ιούδα και μάλιστα το λόγο του προς τους Γραμματείς και τους Φαρισαίους «Τι θέλετέ μοι δούναι και εγώ υμίν παραδώσω αυτόν»4, κάνει τις εξής συγκλονιστικές παρατηρήσεις:

Πρώτον. «Πες μου, αυτά σε δίδαξε ο Χριστός, Ιούδα; Ή μήπως όταν έλεγε μην αποκτήσετε χρυσάφι ή ασήμι ή χάλκινα νομίσματα στις ζώνες σας5, αυτό δεν ήταν μία ενέργειά Του με σκοπό να μην καρποφορήσει μέσα σου το πάθος της φιλαργυρίας; Αυτά δεν νουθετούσε αδιάκοπα; ... ‘’Τι θέλετέ μοι δούναι και εγώ υμίν παραδώσω αυτόν;’’. Ω πόση παραφροσύνη! Πες μου, για ποιό πράγμα μικρό ή μεγάλο έχεις να κατηγορήσεις και παραδίδεις το Διδάσκαλο; Γιατί σε έκανε να έχεις εξουσία πάνω στούς δαίμονες; Επειδή γιάτρευε τις αρρώστειες; Επειδή καθάρισε αρρώστους από τη λέπρα; Επειδή ανάστησε νεκρούς; Επειδή σταμάτησε την τυραννία του θανάτου; Αντί για όλες τούτες τις ευεργεσίες, Του δίνεις αυτές τις ανταμοιβές;»6

Δεύτερον. «’’Τι θέλετέ μοι δούναι και εγώ υμίν παραδώσω αυτόν;’’ Ω της παραφροσύνης ή μάλλον ω της φιλαργυρίας! Γιατί εκείνη γέννησε όλα τα κακά ... Τέτοια είναι η πονηρή ρίζα της φιλαργυρίας, ώστε να διαστρέφει τις ψυχές που κυριεύει ... και κάνει όλους τους ανθρώπους να αγνοούν και τον πλησίον και τους νόμους της φύσεως, και τους βγάζει ολότελα έξω από τα λογικά τους και δημιουργεί συμφορές. Για δες πόσα έδιωξε η φιλαργυρία μέσα από την ψυχή του Ιούδα: τη συναναστροφή με το Διδάσκαλο, την καλή συνήθεια, την κοινωνία στην τράπεζα, τα θαύματα, τη διδασκαλία, την παραίνεση και τη νουθεσία. Όλα αυτά η φιλαργυρία τα έριξε στη λησμονιά»7.

Τρίτον. «Γιατί δεν άλλαξε ο Χριστός τον Ιούδα, ώστε να μην πέσει στην πράξη της προδοσίας;» ρωτά ο ιερός πατήρ.

«Γιατί δεν τον έκανε σώφρονα και λογικό; Πώς έπρεπε όμως να τον κάνει λογικό, με τη βία ή με τη θέληση και του ιδίου; Εάν έπρεπε να τον κάνει σώφρονα και επιεική με τη βία, δεν επρόκειτο ο Ιούδας να γίνει καλύτερος. Κανείς ποτέ δεν έγινε καλός με τη βία. Αν όμως ήταν να γίνει σώφρονας με τη δική του γνώμη και τη δική του προαίρεση, ο Χριστός του έδωσε όλα όσα μπορούσαν να διορθώσουν τη γνώμη του και την προαίρεσή του. 

Αν όμως δεν θέλησε να δεχθεί το φάρμακο, το έγκλημα δεν είναι του γιατρού, αλλά αυτού που απέκρουσε τη θεραπεία. Δείτε πόσα έκανε για να τον συνεφέρει και να τον σώσει. Τον δίδασκε όλα τα θεία πράγματα με την πράξη και το λόγο · τον έκανε ανώτερο από τους δαίμονες · του έκανε την παραχώρηση να του δείξει πολλά θαύματα · τον φόβισε με την απειλή της γέενας · και τον παρακίνησε στην αρετή με την επαγγελία της Βασιλείας του Θεού.

 Του έλεγξε τις κρυφές σκέψεις και, ελέγχοντάς τον, το έκανε διακριτικά χωρίς να το δημοσιοποιεί στους άλλους. Τα πόδια του μαζί με τα πόδια των άλλων Μαθητών τά έπλυνε · και κάθησαν στο ίδια τραπέζι σαν καρδιακοί φίλοι. Δεν παρέλειψε τίποτε που να κάνει γι΄ αυτόν, μικρό ή μεγάλο, και όμως (ο Ιούδας) με τη θέλησή του παρέμεινε αδιόρθωτος»8.

Μήπως κι εμείς βρισκόμαστε σ' αυτή τη θέση; Μήπως με τη συμπεριφορά μας προδίδουμε και σήμερα τον Κύριο;

Μήπως με το συμφέρον, το μίσος, το φθόνο και κυρίως τη φιλαργυρία, την οποία οι υμνογράφοι της Εκκλησίας ονομάζουν λύσσα 9, απειλείται θανάσιμα η σωτηρία της ψυχής μας; 

Μήπως ομοιάζουμε με τον δυσώνυμο; Εάν ναι, τότε ας βιασθούμε να χρησιμοποιήσουμε τη μετάνοια και να αλλάξουμε, όσο ακόμη έχουμε καιρό.

«Φιλείς και πωλείς, Ιούδα, ασπάζη και ουκ οκλάζεις δόλω προστρέχων · τις μισών ασπάζεται, τρισάθλιε; τις φιλών εξωνείται τιμήματι; το φίλημα της αναιδούς σου κακοβουλίας ελέγχει την προαίρεσιν»10.

«Αλλά ρύσαι Κύριε, τοιαύτης απανθρωπίας τας ψυχάς ημών, ο μόνος εν μακροθυμία ανείκαστος»11.

1. Συναξάριον Μεγάλης Πέμπτης.

2. Η΄ ωδή κανόνος Όρθρου Μεγάλης Πέμπτης.

3. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, Εις την προδοσίαν του Ιούδα, Ομιλία Α΄, ΕΠΕ 35,554 κ.εξ.

4. Ματθ. 26,15.

5. Λουκ. 17,1.

6. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, ο.π. 565-567.

7. Αυτόθι.

8. ο.π. 569.

9. Απόστιχα Όρθρου Μεγάλης Πέμπτης.

10. Κανόνας Αποδείπνου Μεγάλης Τετάρτης.

11. Και νυν Στιχηρών Εσπερινού Μεγάλης Παρασκευής (Μεγ Πέμπτη πρωί)