Η κορυφή των αρετών είναι η αγάπη και ο πάτος των παθών είναι η αυτοδικαίωση.

Καρπός και τελειότητα των αρετών είναι η αγάπη.
Εάν η αρετή μας δεν στοχεύει στην αγάπη, εάν δεν εκφράζεται ως αγάπη, τότε δεν είναι γνήσια και θεάρεστη, αλλά είναι νοθευμένη με την φιλαυτία και την κενοδοξία μας.
Μέσα στον αγώνα της πνευματικής ζωής θα έρθουμε αντιμέτωποι με τον μεγάλο μας εχθρό, τον εαυτό μας. Αυτόν χρειάζεται να νικήσουμε.
Η νίκη είναι αναγκαία διότι χωρίς αυτήν εξωτερικά θα φαινόμαστε ευγενείς και πράοι, ηθικοί και καλοσυνάτοι ενώ εσωτερικά θα είμαστε δολωμένοι στους κακούς, πονηρούς και αισχρούς λογισμούς, θα παραμένουμε αιχμάλωτοι του μίσους, του φθόνου, της εμπάθειας, της κοσμικότητας, του εγωισμού. Και αυτό το καταλαβαίνουμε όταν με την παραμικρή αφορμή όλο αυτό το εσωτερικό σκοτάδι μας βγαίνει στην επιφάνεια με βίαιο και απότομο τρόπο.
Εάν λοιπόν δεν αποκτήσουμε ταπείνωση και μετάνοια, όποια αρετή κι αν ασκούμε, να ξέρουμε ότι δεν έχει βάσεις γερές και σταθερές. Γι’ αυτό και εύκολα καταποντιζόμαστε και έπειτα απογοητευόμαστε. Δεν είναι ότι δεν κάνουμε αγώνα. Το λάθος μας είναι ότι δεν αρχίζουμε από τα πρώτα και προσπαθούμε να πετύχουμε τα τελευταία.
Όλοι μας είμαστε αρχάριοι στα πνευματικά. Γι’ αυτό και χρειαζόμαστε πνευματικό καθοδηγητή που θα μας δώσει το πλαίσιο του αγώνα μας, που θα μας συμβουλεύσει για να ασκηθούμε θεάρεστα και όχι αδιάκριτα, που θα μας μάθει να αποδεχόμαστε με απλότητα την επιτυχία ή την αποτυχία στην ζωή μας, που θα μας μυήσει στα Μυστήρια της Χάριτος.
Ό,τι όμως κι αν κάνει ο πνευματικός μας, όσο καλός και άγιος και σοφός και έμπειρος κι αν είναι, δεν θα μπορέσει να μας βοηθήσει εάν εμείς δεν προσπαθήσουμε, εάν εμείς δεν κάνουμε υπακοή, εάν εμείς δεν αφήσουμε στην άκρη το εγώ μας.
Ο αββάς Ησαΐας μας λέγει: «Τέλος αρετών εστίν η αγάπη, τέλος δε των παθών εστί το δικαιώσαι εαυτόν».
Δηλαδή: Η τελειότητα των αρετών είναι η αγάπη, ενώ η τελειότητα των παθών είναι να δικαιώνει ο άνθρωπος τον εαυτό του».
Να λοιπόν η κορυφή των αρετών, η αγάπη.
Να λοιπόν και ο πάτος των παθών, η αυτοδικαίωση.
Βασικός κανόνας του αγώνα μας είναι η απομάκρυνσή μας από τις δικαιολογίες, από την αμνήστευση των σφαλμάτων μας, από το να δικαιώνουμε τον εαυτό μας για τις αμαρτίες και τα πάθη μας. Όταν ο άνθρωπος πάρει απόφαση, να μην κρύβεται πίσω από δικαιολογίες για τις αμαρτίες του, ανοίγεται μπροστά του ο δρόμος της επιστροφής προς τον Πατέρα του. Μόνο τότε η μετάνοια ενεργείται στη ζωή μας, μόνο όταν με ανδρεία, δηλαδή ταπεινά, παραδεχόμαστε τα λάθη και τα πάθη μας και πλέον με ελπίδα κοιτούμε μπροστά.
Τότε δεν υπάρχει απογοήτευση αλλά μετάνοια, δεν υπάρχει μιζέρια αλλά ελπίδα, δεν υπάρχει υποκρισία αλλά ταπείνωση, δεν υπάρχει φιλαυτία αλλά φιλαδελφία, δεν υπάρχει αυτοδικαίωση αλλά αγάπη.
Τότε βγαίνει από το κέντρο της ζωής μας το εγώ μας και τοποθετείται ο Χριστός.
 
αρχιμ. Παύλος Παπαδόπουλος
https://imverias.blogspot.com/