“Ανεψιός του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού ο Στέφανος, γεννήθηκε στη Δαμασκό το 725 μ.Χ. Τον πατέρα του τον έλεγαν Θεόδωρο Μονσούρ και ήταν αδελφός του αγίου Ιωάννη. Σε ηλικία 10 ετών, ο Στέφανος εισήχθη από τον θείο του στη Λαύρα του αγίου Σάββα, όπου για 15 χρόνια εκπαιδεύτηκε πολύ καλά στη μοναχική ζωή. Μετά τον θάνατο του θείου του, αποσύρθηκε στην έρημο για να εντρυφήσει ακόμη περισσότερο στη μελέτη του λόγου του Θεού. Εκεί ασχολήθηκε και με την ποίηση, στην οποία διακρίθηκε, και αναδείχθηκε ένας από τους μεγαλύτερους ποιητές της Εκκλησίας μας. Ο Στέφανος ό,τι δημιουργούσε με το ταλέντο που του έδωσε ο Θεός, το αφιέρωνε στη δόξα του Θεού και όχι στον θαυμασμό των ανθρώπων. Διότι τον ενέπνεαν τα λόγια της Αγίας Γραφής που λένε: «Παν ό,τι αν ποιήτε, εν λόγω ή εν έργω, πάντα εν ονόματι του Κυρίου Ιησού, ευχαριστούντες τω Θεώ και Πατρί δι’ αυτού» (Κολ. 3, 17). Ο Στέφανος, αφού κόσμησε την Εκκλησία με τα ποιήματά του, πέθανε ειρηνικά το 794 μ.Χ. (κατά άλλους το 807 μ.Χ.). Η μνήμη του οσίου Στεφάνου επαναλαμβάνεται και στις 28 Οκτωβρίου. Για ποιον λόγο υπάρχει διπλή μνημόνευση του οσίου Στεφάνου, δεν γνωρίζουμε. Ίσως σήμερα να εορτάζουμε την ανακομιδή των λειψάνων του οσίου και στις 28 Οκτωβρίου την κυρίως μνήμη του».
Ο ποιητής της ακολουθίας του οσίου Στεφάνου άγιος Θεοφάνης χρησιμοποιεί κατά κόρον το λογοτεχνικό σχήμα της παρήχησης, εν σχέσει με το όνομα του οσίου – σχήμα λίαν προσφιλές στους περισσοτέρους υμνογράφους της Εκκλησίας μας – όχι βεβαίως για να τέρψει απλώς τα ώτα των ακουόντων, αλλά να εγκωμιάσει, και με το κάλλος του λόγου, τον όσιο και να νουθετήσει τους πιστούς με την προβολή του αγιασμένου βίου του. Διότι στην Εκκλησία μας εκείνο που προέχει είναι πάντοτε η παιδαγωγία και η καθοδήγηση των πιστών και όχι η αισθητική απόλαυση. Ποτέ δηλαδή στην Εκκλησία δεν έγινε αποδεκτό το αξίωμα «η τέχνη για την τέχνη», αλλά η τέχνη στην υπηρεσία της σωτηρίας του ανθρώπου, με άλλα λόγια έχουμε ένα είδος «στρατευμένης» τέχνης, για να χρησιμοποιήσουμε λόγο που ακούγεται συχνά στις ημέρες μας.
Όμως μολονότι το προέχον είναι η παιδαγωγία, δεν υποβαθμίζεται και το κάλλος, η εξωτερική ομορφιά. Κι εκείνος που διατύπωσε μία θεωρία, θα λέγαμε, επ’ αυτού, ήταν ο Μέγας Βασίλειος, με τη «θεωρία του κάλλους», όπως ονομάστηκε, κατά την οποία η ουσία είναι η αλήθεια, αλλά θα πρέπει να προσεχθεί και η προσφορά αυτής, να προσφέρεται δηλαδή με τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Όπως συμβαίνει και μ’ ένα δέντρο: ενδιαφέρουν βεβαίως οι καρποί, αλλά και το φύλλωμα δίνει την ολοκληρία. Έτσι λοιπόν ακούμε: «Σύ, Στέφανε, μοναζόντων εγένου στεφάνωμα», «αμάραντον, ο Δεσπότης Παμμάκαρ σοι στέφανον, ως δίκαιος έπλεξε της αρετής», «ως καλός, ως ωραίος ο στέφανος, ω νυν εστεφάνωσαι, πάνσοφε Στέφανε» κ.ά.π.
Ποιο το ουσιώδες που προβάλλει ο υμνογράφος από τον βίο του αγίου Στεφάνου; Ιδιαιτέρως μας καθοδηγεί ένα στιχηρό του οσίου από τον εσπερινό της εορτής: «Πάτερ θεοφόρε Στέφανε, οχύρωσες τον νου σου λαμπρότατα με τη θεία φρόνηση, τα συναισθήματά σου με την ανδρεία, τις επιθυμίες σου με τη σωφροσύνη και κατεύθυνες όλη τη δύναμη της ψυχής σου με στοχασμό μεγάλο προς τη δικαιοσύνη. Γι’ αυτό και έφτιαξες για τον εαυτό σου τερπνότατο άρμα των αρετών, στο οποίο ανέβηκες και με χαρά ανήλθες προς ύψος, ένδοξε».
Συμπυκνωμένα, ο υμνογράφος μάς περιγράφει την πνευματική πορεία του οσίου: έζησε τη ζωή του Θεού (δικαιοσύνη) – το σκοπό της πνευματικής ζωής – ασκώντας έλεγχο στις δυνάμεις της ψυχής του: στο νου και το λογιστικό με τη θεία φρόνηση, στα συναισθήματα (θυμοειδές) με το ανδρικό φρόνημα, στις επιθυμίες (βουλητικό) με τη σωφροσύνη. Ο υμνογράφος είναι καλός γνώστης της Πατερικής και Νηπτικής γραμματείας. Ακολουθεί αυτό που οι Πατέρες προτείνουν για τη θωράκιση του τριμερούς της ψυχής, που ναι μεν έχει πλατωνική προέλευση, αλλά έγινε αποδεκτό από αυτούς, δίνοντάς του χριστιανικό περιεχόμενο. Δηλαδή: κανείς δεν μπορεί να είναι με τον Θεό, να ζει δηλαδή τη δικαιοσύνη Του, αν δεν στρέψει όλες τις δυνάμεις του σ’ Εκείνον και δεν βάλει στο κάθε επιμέρους τμήμα της ψυχής την αντίστοιχη αρετή: τη φρόνηση, την ανδρεία, τη σωφροσύνη.
Την ολοκληρωτική στροφή του οσίου προς τον Κύριο τονίζει και σε πολλά άλλα σημεία των ύμνων του ο άγιος Θεοφάνης, διότι γνωρίζει όπως είπαμε ότι δεν μπορεί κανείς με χαλαρό τρόπο να εισέλθει στην οδό της Βασιλείας του Θεού, να παραμείνει δηλαδή ενωμένος με τον Χριστό αφού Εκείνος είναι «η Οδός». «Την ορμή των παθών – μας λέει για παράδειγμα στην ωδή ε΄ - την κατέσβεσες, θεοφόρε Στέφανε, με τον έρωτα της απάθειας, και καταλάμπρυνες την κατάσταση της ψυχής σου με τις θεωρίες και τις πράξεις». Τα πάθη του ανθρώπου είναι βίαια και τον σπρώχνουν στο βάραθρο της απώλειας. Λοιπόν, μόνο μία αποφασιστική κίνηση της βούλησης και όλων των δυνάμεων του ανθρώπου, κυριολεκτικά ένας έρωτας μπορεί να στρέψει τον άνθρωπο προς την κατεύθυνση που τον σώζει, την παρουσία του Θεού. «Το καρφί το κτυπάμε με καρφί» λέει μία παλιά παροιμία, οπότε και τα ορμητικά πάθη της αμαρτίας τα ξεπερνάμε με το ένθεο πάθος της αγάπης.
Στη σκληρή αυτή και οδυνηρή διαδικασία που διαδραματίζεται στο βάθος της καρδιάς του ανθρώπου καίριο ρόλο, σημειώνει ο άγιος υμνογράφος, έχει η μελέτη της Αγίας Γραφής - ο άνθρωπος, όπως έκανε και ο όσιος Στέφανος, να εγκύπτει επιμελώς στα λόγια του Πνεύματος του Θεού και να τα συλλέγει ως τον θησαυρό της καρδιάς του. «Με νου καθαρό συναναστράφηκες τις Γραφές του Πνεύματος, θεορρήμονα Στέφανε, και μάζεψες τον πλούτο της θεωρίας και της πράξεως, Πάτερ όσιε» (ωδή ε΄). Και θέλει προσοχή: όχι απλώς διάβασε κάτι από την Αγία Γραφή, αλλά ενέκυψε και ερεύνησε τις Γραφές, κάνοντας ταυτόχρονα αγώνα να τηρεί ό,τι προτείνουν ως δρόμο ζωής. Μας το επισημαίνει και πάλι ο ποιητής: «Ερεύνησες, Στέφανε, και κατέκτησες τον βυθό της σοφίας» (ωδή ε΄).
Κι ένα δώρο, όντως ξεχωριστό και μοναδικό, που είχε απαρχής ο Στέφανος για τον δρόμο αυτόν που ξεκινάει από τον κόσμο τούτο για να βγει στην ατέρμονη Βασιλεία του Θεού ήταν αφενός ο θείος του, μέγας Πατήρ της Εκκλησίας άγιος Ιωάννης Δαμασκηνός, αφετέρου ο εξίσου μέγας όσιος Σάββας ο ηγιασμένος στο μοναστήρι του οποίου βρέθηκε παιδιόθεν. Και τι έκανε ο Στέφανος; Όχι μόνο ακολουθούσε επακριβώς τα μοναχικά παλαίσματα, αλλά παρατηρούσε με μεγάλη ευλάβεια και αγάπη πώς ζούσε ο άνθρωπος του Θεού, ο Σάββας, ώστε να αποβεί και ο ίδιος ένα κυριολεκτικά «εκμαγείο» εκείνου. Η αναφορά του υμνογράφου μας είναι πολύ συγκινητική. «Παρατήρησες επακριβώς κάθε ίχνος του θεοφόρου Σάββα με σφοδρό έρωτα, Στέφανε, και έδειξες ζήλο για τον ένθεο βίο του με τη σεμνότητα της ζωής σου. Οπότε έγινες εκμαγείο και αποτύπωμα αυτού πράγματι πανάριστο» (ωδή η). Όπου έχουμε σωστά και άγια παραδείγματα αλλά και νέους που εμφορούνται από ζήλο Θεού, εκεί αναδεικνύονται οι μεγάλοι όσιοι - ο ένας «τραβάει» τον άλλον κυριολεκτικά προς τον Ουρανό!
http://pgdorbas.blogspot.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου