«Και το όνομα της Παρθένου Μαριάμ»

Του Σεβασμιωτάτου Μητροπολίτου Καστορίας κ.κ. Σεραφείμ

Με συνοδοιπόρο την πατρώα ευλάβεια των προγόνων μας, οι οποίοι στο πέρασμα των αιώνων ήταν συνδεδεμένοι με το Θεό και τα Μυστήρια της Αγίας μας Εκκλησίας, αλλά και έτρεφαν συγχρόνως ένα βαθύ σεβασμό στο πρόσωπο της Υπεραγίας Θεοτόκου, την πλησιάζουμε και εμείς απόψε με το θαυμαστό αυτό Κοντάκιο του Ακαθίστου Ύμνου, που αναπαύει τις ψυχές όλων μας και σαν μία ουράνια βροχή τις ζωογονεί.

Η λογοκρατούμενη εποχή μας, με ο,τιδήποτε κι αν διαθέτει, δεν θα μας δώσει τη δυνατότητα της επικοινωνίας με το Θεό. Ούτε ακόμη, ο πολυαμάρτητος νους μπορεί να πλησιάσει το μυστήριο των μυστηρίων που ονομάζεται Θεοτόκος. Μόνο με το όχημα της πίστεως και με το πύρωμα της καρδιάς θα μπορούμε να προσφέρουμε το λιβανωτό της λατρείας μας στον εν Τριάδι προσκυνούμενο Θεό, καθώς και τον απαιτούμενο σεβασμό και την ευλάβειά μας στο πρόσωπο της Παναγίας. Γι΄ αυτό όσοι πιστοί, μαζί με τον Αρχάγγελο Γαβριήλ, ας συμπορευθούμε προς την Παρθένο Μαρία και «ταύτην ασπασόμεθα», όπως λέγει ο Άγιος Ρωμανός ο Μελωδός, σ΄ έναν ύμνο στο θαύμα του Ευαγγελισμού της.

Α. Και το όνομα της Παρθένου Μαριάμ1.

Έτσι αναφέρει ο ιστορικός της Καινής Διαθήκης, όταν περιγράφει το γεγονός της επισκέψεως του Αρχαγγέλου Γαβριήλ στη Ναζαρέτ για να μεταφέρει προς τη Θεοτόκο τα χαροπάροχα μηνύματα της Σαρκώσεως του Υιού και Λόγου του Θεού.

Το όνομά της, θεόκλητο. Ὁ Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς το ερμηνεύει ως «Κυρία», στηριζόμενος στην εβραϊκή ετυμολογία. Κυριεύει και εξουσιάζει όλα τα κτίσματα, ουράνια και επίγεια, ως Μήτηρ Θεού, γι΄ αυτό και έχει την τελειότητα της δυνάμεως2. Έχει δε εξουσία η θεόπαις Μαριάμ πάνω σε όλη την κτίση, διότι γέννησε «τον κτίσαντα πάντα Θεόν και Κύριον» και έχει την τιμή να είναι ο «πύρινος θρόνος του Παντοκράτορος» καί η «καθέδρα του Βασιλέως».

Ο Άγιος Γρηγόριος Ἐπίσκοπος Νεοκαισαρείας ὁ Θαυματουργός ἀναλύοντας τό όνομα της Παρθένου τό παραλληλίζει μέ τό φωτισμό, που περιέχει την τελειότητα της σοφίας, αφού η Θεοτόκος είναι τό απαύγασμα του σώζοντος και αϊδίου φωτός, όπως ετυμολογικώς σημαίνει η λέξη «σοφία».

Ενώ ο Άγιος Αμβρόσιος Επίσκοπος Μεδιολάνων, αναφερόμενος στο όνομα «Μαρία», το ερμηνεύει ως «πέλαγος» βασιζόμενος στήν εβραϊκή καί λατινική γλώσσα. Το πέλαγος δε και η θάλασσα είναι σύμβολο της απέραντης αγαθότητος του Θεού και του πλήθος των χαρισμάτων και δωρεών του Αγίου Πνεύματος3.

Β. Και το όνομα της Παρθένου Μαριάμ

Το όνομά της, ακόμη, κατά τον Άγιο Νικόδημο τον Αγιορείτη, συντίθεται από τα αρχικά γράμματα των ονομάτων πέντε γυναικών της Παλαιάς Διαθήκης, τα χαρίσματα των οποίων συγκέντρωσε στον ύψιστο βαθμό η Θεοτόκος, ως προτυπώσεις της.

Το πρώτο γράμμα, το «Μ», αναφέρεται στην αδελφή του Μωυσέως την Προφήτιδα Μαριάμ, την οποία συναντούμε στο Βιβλίο της Εξόδου και μάλιστα με το ιδιαίτερο γνώρισμα της προφητείας, αλλά και της αγνότητος και της παρθενίας.

Το δεύτερο γράμμα, το «Α», μας υπενθυμίζει την Ασινέθ, τη σύζυγο του παγκάλου Ιωσήφ, η οποία και αυτή φέρεται ως προτύπωση της Κεχαριτωμένης Θεοτόκου, αφού ο πάγκαλος Ιωσήφ ονομάζεται από τους Πατέρες ως τύπος Χριστού. Επίσης, κατά άλλους ερμηνευτές, τούτο το γράμμα αναφέρεται στη σώφρονα Αβιγαία (Α΄ Βασιλειών), που έσωσε τον οίκο της από σφαγή λόγῳ της συνέσεως και της ταπεινώσεώς της.

Η Ρεββέκα, που ήταν η μητέρα του Πατριάρχου Ιακώβ, με το τρίτο γράμμα, το «Ρ», έρχεται να μας υπενθυμίσει τη σεμνότητα και την υψοποιό ταπείνωση, που διακατείχε τη Θεοτόκο Μαρία, στην οποία επέβλεψε ο Υψηλός Θεός και έγινε άνθρωπος στην άχραντη γαστέρα της για να ανακαινίσει ολόκληρο το ανθρώπινο φύραμα. Αλλά και η Ραχήλ χαρακτηρίζεται «τύπος» της Θεοτόκου ως προς την ωραιότητα και τα ψυχικά χαρίσματα.

Το τέταρτο γράμμα, το «Ι», μας παρουσιάζει μία γενναία γυναίκα, την Ιουδίθ, για την οποία γίνεται λόγος στο ομώνυμο βιβλίο της Παλαιάς Διαθήκης και την οποία χαρακτήριζε η ανδρεία αφού αφαίρεσε τη ζωή του Ολοφέρνη κόβοντάς του την κεφαλή. Η Νέα Ιουδίθ συνέτριψε με τον άχραντο τόκο της την κεφαλή του νοητού δράκοντος και την συντρίβει καθημερινά βοηθώντας όσους χρησιμοποιούν το παμπόθητο όνομα του Υιού της αλλά και το δικό της.

Αν η Άννα, η μητέρα του Προφήτου Σαμουήλ, αναφερόμενοι στο πέμπτο γράμμα, το «Α», έφερε στον κόσμο κατά θαυμαστό τρόπο αυτόν τον γλυκύτατο Προφήτη, όπως μας εξιστορεί τό Βιβλίο των Βασιλειών, η ταπεινή Κόρη της Ναζαρέτ, κατά παραδοξώτατο τρόπο ἐκ Πνεύματος Αγίου, έφερε αυτόν τον Κύριο των νεφελών, τον Μονογενή Υιό και Λόγο του Θεού, ο οποίος έγινε αγιασμός, σωτηρία και απολύτρωση ολοκλήρου του ανθρωπίνου γένους4.

Σ΄ αυτήν, λοιπόν, ακουμπάμε και εμείς σήμερα και της απευθύνουμε το μυριόστομον «Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε».

Την παρακαλούμε, συγχρόνως, στην εποχή μας που απουσιάζει η χαρά, να μας δώσει λίγη από αυτή, αφού αυτή γέννησε την πηγή της χαράς που είναι ο Χριστός.

Και μαζί με το θεόπτη πατέρα της Εκκλησίας, σαν παιδιά της που είμαστε, ας την ανυμνήσουμε λέγοντας : «Ποιος λόγος μπορεί να περιγράψει το θεϊκό σου κάλλος, Θεομήτορ Παρθένε; Δεν είναι δυνατόν λόγοι και λογισμοί ανθρώπινοι να εκφράσουν ό,τι έχει σχέση με σένα. … Εσύ συγκεντρώνεις όλες τις χάρες και είσαι γεμάτη από κάθε είδους αγαθοεργία. Μοιάζεις πίνακας ζωντανός κάθε αρετής και αγαθότητος, καθώς μόνη εσύ αξιώθηκες να λάβεις όλα τα χαρίσματα του Αγίου Πνεύματος. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και Εκείνον που είναι πηγή όλων αυτών των θησαυρών, με παράδοξο τρόπο Τον φιλοξένησες μέσα στα σπλάχνα σου. … Έθρεψες τόν Τροφέα των αγγέλων με τροφή σαν τη δική μας · έθρεψες κι εμάς με αυτόν τον Τροφέα των αγγέλων, που είναι η αληθινά ουράνια και άφθαρτη τροφή»5.

«Υπερευλογημένη Μαρία πάναγνε, τους εν πίστει και πόθω οία Θεού Μητέρα σε υμνούντας διάσωσον εκ παθών και θλίψεων και πταισμάτων ταις ικεσίαις σου»6.

1 Λουκ. 1,27-28.

2 Μοναχού Θεοκλήτου Διονυσιάτου, Μαρία η Μητέρα του Θεού, Θεσσαλονίκη 1988, σελ. 19. Όρα και Ἁγίου Νικοδήμου τοῦ Αγιορείτου, Κήπος χαρίτων, Ερμηνεία εις την Θ΄ Ωδή, Προλεγόμενα, Βενετία 1819, σελ. 170-171.

3 Αυτόθι.

4 Αυτόθι.

5 Αγίου Γρηγορίου του Παλμά, Ομιλία νγ΄, Εις την προς τα Άγια των Αγίων είσοδον και τον εν αυτοίς θεοειδή βίον της πανυπεράγνου Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και Αειπαρθένου Μαρίας, ΕΠΕ 11,276 κ.εξ.

6 Θεοτοκάριον, Ήχος Πλ. Α΄, Τρίτη Εσπέρας, Ωδή α΄.