Την Κυριακή του Τελώνου και Φαρισαίου, κάνουμε το πρώτο βήμα στο αγωνιστικό στάδιο του Τριωδίου. Πρόκειται για μια πνευματική περίοδο που μας προσφέρεται ως δώρο εξ ουρανού, για να σταθούμε μπροστά στον εσωτερικό μας καθρέφτη και να δούμε ποιοι πραγματικά είμαστε. Η Εκκλησία, σαν μητέρα στοργική που είναι, δεν μας οδηγεί απότομα στη νηστεία και την κατανυκτική πορεία της Μεγάλης Τεσσαρακοστής. Μας προετοιμάζει με σταδιακά βήματα, μας παιδαγωγεί, μας αφυπνίζει προς τούτο.
Και η πρώτη εικόνα που μας δίνει σήμερα ο Κύριος Ιησούς μέσα από την παραβολή Του, είναι δύο πρόσωπα που στέκονται μπροστά στον Θεό: ο Τελώνης και ο Φαρισαίος. Δύο άνθρωποι που προσεύχονται, αλλά με τελείως διαφορετικό τρόπο. Και εδώ βρίσκεται το μυστικό της πνευματικής ζωής: δεν είναι αρκετό να προσευχόμαστε, αν η προσευχή μας είναι γεμάτη από τον εαυτό μας και όχι από τον Θεό.
Η φονική θρησκευτική εγωπάθεια του Φαρισαίου
Ο Φαρισαίος δεν είναι ένας ανήθικος άνθρωπος. Δεν είναι κάποιος που περιφρονεί τον Θεό. Αντίθετα, τηρεί τον Νόμο, νηστεύει, προσεύχεται, κάνει ελεημοσύνες. Όμως, η καρδιά του είναι ερμητικά κλειστή. Το πρόβλημά του δεν είναι οι αμαρτίες του- είναι ότι πιστεύει πως δεν έχει αμαρτίες. Η προσευχή του γέμει από το «εγώ» του: «Ο Θεός, ευχαριστώ σοι ὅτι οὐκ εἰμι ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων…» (Λουκ. 18, 11).
Δεν στέκεται μπροστά στον Θεό με δέος και ταπείνωση. Αντίθετα, χρησιμοποιεί την προσευχή για να κρίνει και κατακρίνει τους άλλους. Το να βλέπει τον εαυτό του ανώτερο όλων, τον κάνει πνευματικά τυφλό. Ξεχνά ότι δεν σωζόμαστε επειδή τηρούμε τύπους και κανόνες, αλλά επειδή αγαπάμε και ποθούμε τον Θεό. Ο άγιος Ισαάκ ο Σύρος λέει: «Ἐκεῖνος ποὺ θεωρεῖ τὸν ἑαυτό του ἀληθινὰ ἁμαρτωλό, εἶναι ἀνώτερος ἀπὸ ἐκεῖνον ποὺ ἀνασταίνει νεκρούς». Γιατί; Διότι η μετάνοια ανοίγει τον ουρανό, ενώ η υπερηφάνεια τον κλείνει.
Αυτομεμψία, το μυστικό του Τελώνη
Από την άλλη, ο Τελώνης στέκεται στο βάθος του Ναού, δεν τολμά να σηκώσει τα μάτια του, χτυπά το στήθος του και ψιθυρίζει μόνο: «Ὁ Θεός, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ» (Λουκ. 18, 13). Δεν υπερασπίζεται τον εαυτό του, δεν συγκρίνεται, δεν προσπαθεί να μειώσει τις ενοχές του. Ξέρει ποιος είναι. Έχει δει την αλήθεια του εαυτού του και αυτή η αλήθεια τον τσακίζει.
Ο όσιος Σιλουανός ο Αθωνίτης μας δίνει έναν πολύτιμο κανόνα: «Κράτα τον νου σου στον Άδη και μην απελπίζεσαι». Αυτό έκανε ο Τελώνης. Βλέπει το σκοτάδι του, αλλά δεν απελπίζεται. Προσφέρει στον Θεό όχι κατορθώματα, αλλά τη συντετριμμένη καρδιά του. Και ο Θεός δεν αρνείται αυτό το άδειασμα. Ο ίδιος ο Χριστός λέει: «Θεὸς ταπεινοῖς δίδωσι χάριν» (Ιακ. 4, 6).
Η ταπείνωση δεν είναι να λέμε «είμαι ένα τίποτα» - είναι να στεκόμαστε μπροστά στον Θεό με ανοιχτή καρδιά.
Καθρέφτης ψυχής
Η σημερινή παραβολή δεν είναι απλώς μια κάποια διδακτική ιστορία. Είναι καθρέφτης της ψυχής μας. Μας φανερώνει πώς στέκεται ο άνθρωπος μπροστά στον Θεό: με αυτοδικαίωση ή με μετάνοια; Ο Θεός δεν ζητάει αποδείξεις της αρετής μας, ούτε τις "επιτυχίες" μας στη θρησκευτική ζωή. Ζητάει μόνο καρδιά ορθάνοιχτη, ψυχή που επιποθεί το έλεός Του.
Γι’ αυτό και ο Φαρισαίος, αν και εξωτερικά δίκαιος, έφυγε άδειος. Δεν είχε ανάγκη από τον Θεό, γιατί πίστευε ότι ήταν ήδη αρκετός. Ενώ ο Τελώνης, που κουβαλούσε αμαρτίες δυσβάστακτες, έφυγε πλήρης χάριτος. Δεν δικαιολογήθηκε, δεν απολογήθηκε, δεν κατηγόρησε άλλους- μόνο γύρεψε το έλεος του Θεού. Κι αυτό το έλεος δεν το αρνήθηκε ποτέ ο Θεός σε κανέναν που το ζήτησε με αληθινή ταπείνωση.
Ο άγιος Πορφύριος προειδοποιεί: «Να μην προβάλεις την αρετή σου. Να μην υπερηφανεύεσαι. Όσο πιο ταπεινός γίνεσαι, τόσο πιο πολύ θα σε σκεπάζει η χάρη του Θεού.» (Βίος και λόγοι, τόμος Α΄). Ο άγιος Παΐσιος παρομοιάζει την υπερηφάνεια με τοίχο: «Η υπερηφάνεια είναι σαν τον τοίχο που εμποδίζει τη χάρη του Θεού να πλησιάσει τον άνθρωπο. Η ταπείνωση, όμως, είναι σαν το άνοιγμα που αφήνει το φως να μπει.» (Λόγοι Β΄– «Πνευματική Αφύπνιση»). Ο δε άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ φανερώνει τι σημαίνει αληθινή προσευχή: «Αν δεν συντριβούμε μέσα μας, αν δεν αισθανθούμε την ανάγκη να φωνάξουμε “Κύριε, ελέησόν με!”, τότε η προσευχή μας είναι νεκρή.» (Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης)
Σοβαρές αποφάσεις
Η παραβολή αυτής της Κυριακής μάς καλεί σε αυτοεξέταση: Μήπως και εμείς, έστω και ασυνείδητα, μοιάζουμε με τον Φαρισαίο; Μήπως στηριζόμαστε υπερβολικά στις αρετές μας, στη γνώση μας, στην κοινωνική μας εικόνα, αγνοώντας την ουσία της ταπείνωσης; Στη σημερινή εποχή, η πνευματική αλαζονεία μπορεί να εκφράζεται με διάφορους τρόπους. Μπορεί να είναι η αίσθηση υπεροχής λόγω θρησκευτικής γνώσης, η απαξίωση όσων δεν ακολουθούν πιστά τις θρησκευτικές πρακτικές ή ακόμα και η αντίληψη ότι η εξωτερική τήρηση των εντολών εξασφαλίζει τη σωτηρία.
Δι' αυτής της παραβολής καλούμαστε να πάρουμε σοβαρές αποφάσεις: Να μην συγκρίνουμε τον εαυτό μας με τους άλλους, αλλά να εξετάζουμε τη δική μας καρδιά. Να μη μένουμε στις καλές μας πράξεις, αλλά να ποθούμε συνεχώς το έλεος του Θεού. Να μην προσπαθούμε τόσο πια, να μιλήσουμε εμείς για τον Θεό, αλλά εν πρώτοις και κυρίως να του επιτρέψουμε να μιλήσει Εκείνος μέσα μας.
Η σωτηρία δεν είναι αυτοδικαίωση, αλλά ταπεινή εμπιστοσύνη στο έλεος του Θεού. Καλούμαστε να αναγνωρίσουμε πως δεν είμαστε αλάνθαστοι και να σταθούμε μπροστά στον Θεό με ειλικρινή συντριβή. Μόνο τότε μπορούμε να βιώσουμε την αληθινή δικαίωση και τη χάρη Του στη ζωή μας.
Ας αφήσουμε, λοιπόν, κατά μέρος τις μεγαλοστομίες και τις βατολογίες υπέρ ημών, τις ανούσιες συγκρίσεις, τις κούφιες δικαιολογίες. Ας ψελλίσουμε απλά, αλλά με όλη μας την ύπαρξη, το «Κύριε, ἱλάσθητί μοι τῷ ἁμαρτωλῷ». Και τότε, ο Θεός θα κάνει αυτό που πάντα κάνει: Θα μας πλημμυρίσει με τη χάρη Του. Αν αυτή η προσευχή γίνει τρόπος ζωής, τότε δεν έχουμε να φοβηθούμε τίποτα. Θα σταθούμε ενώπιον του Θεού όχι με αυταπάτες, αλλά με αλήθεια και εμπιστοσύνη στο έλεός Του. Και Εκείνος, που υψώνει τον ταπεινό, θα μας δεχθεί στην αγκαλιά Του στοργικά. Μακάρι έτσι να γίνει!
π. Παναγιώτης Καποδίστριας
http://www.nyxthimeron.com/
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου