Το κήρυγμα της Κυριακής: Κυριακή Γ´ Νηστειών

Του Αρχιμ. Παϊσίου Λαρεντζάκη

Όπως το πρόσωπο του Θεανθρώπου είναι η πηγή της θεογνωσίας και της σωτηρίας του ανθρώπου, έτσι και ο Σταυρός του Χριστού, που είναι το μέσο της μυτρώσεως, έχει άμεση σχέση με τη σωτηρία μας. Γι᾽ αυτό ο τίμιος Σταυρός του Κυρίου μας αποτελεί τη βάση του κηρύγματος των Αποστόλων και το θεμελιακό γνώρισμα της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Το Άγιο Ευαγγέλιο προκαλεί την ανθρώπινη σκέψη με την «μωρία» του κηρύγματος του Σταυρού, που για τους Ιουδαίους και τους Εθνικούς Έλληνες είναι σκάνδαλο και μωρία. Αλλά ότι ο ανθρώπινος λόγος θεωρεί «μωρία τοῦ Θεοῦ», αυτό συνιστά την δύναμη του πιστού χριστιανού. Το πανσεβάσμιο ξύλο του Σταυρού μυστικά υφαίνει την σωτηρία του ανθρώπου. Το γεγονός αυτό της δυνάμεως του Σταυρού αποκαλύπτεται συμβολικά στην Παλαιά Διαθήκη.

Οι Πατέρες της Εκκλησίας μας συσχετίζουν το ξύλο της καταστροφής του Παραδείσου με τον ζωοποιό Σταυρό του Χριστού. Το Ξύλο του Σταυρού μετά τη σταύρωση του Θεανθρώπου και την νίκη του θανάτου γίνεται το σύμβολο της λύτρωσής μας. Σε πολλά χωρία της Παλαιάς Διαθήκης ο συμβολισμός του Σταυρού είναι φανερός.

Την δύναμη του απεικονίζει η ράβδος του Μωϋσή. Με αυτήν ο θεόπτης Πατριάρχης θαυματουργεί και μεταβάλλει το πικρό νερό σε γλυκό. Τον Σταυρό υποδηλώνει και ο χάλκινος όφις που ύψωσε ο Μωϋσής με εντολή του Θεού, στην έρημο, για να προστατεύσει τον λαό του Ισραήλ από τα φαρμακερά φίδια. Ο Ευαγγελιστής Ιωάννης τονίζει: «Όπως ο Μωϋσής ύψωσε τον όφι στην έρημο, έτσι πρέπει να υψωθεί και ο υιός του ανθρώπου, για να μην χαθεί όποιος πιστεύει σ᾽ Αυτόν, αλλά να έχει ζωή αιώνιο». Για το «σημεῖον καί σύμβολον τῆς σωτηρίας», μιλούν πολλά από τα θεόγραφα βιβλία της Αγίας Γραφής και πιο ειδικά η συγκλονιστική προφητική μορφή του Προφήτου Ιεζεκιήλ και ο συγγραφέας της Σοφίας Σολομώντος. Όλοι τους προτυπώνουν την σωτηρία του ανθρώπου που θα προέλθει από τον λυτρωτικό Σταυρό του Χριστού.

Αλλά αν στην Παλαιά Διαθήκη αποτυπώνεται συμβολικά ο Σταυρός, στην Καινή Διαθήκη προβάλλει με όλη του την γοητεία. Η Εκκλησία είναι η χώρα του Σταυρού. Στη θεολογία της, που πηγάζει φυσικά από το Ευαγγέλιο, αποκαλύπτεται σε όλη την έκταση η σωτήριος δύναμη του Σταυρού. «Ὁ ζωηφόρος Σταυρός, ἡ θύρα τοῦ Παραδείσου, τῆς Ἐκκλησίας τό περιτείχισμα», δεν είναι σύμβολο ατιμωτικού θανάτου, αλλά παρχή και πηγή της ζωής. Ο Απόστολος Παύλος είναι ο πρώτος και μεγάλος μυσταγωγός που μάς χειραγωγεί στα βάθη και πλάτη της θεολογίας του Σταυρού. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη απόδειξη της θεϊκής αγάπης για τον άνθρωπο από τον Σταυρό. Πρώτον, διότι δέχεται να υψωθεί πάνω σ᾽αυτόν ο Αναμάρτητος, για χάρη του αμαρτωλού και αποστάτη ανθρώπου. Και δεύτερον, γιατί με τον θάνατο του Χριστού πάνω στο Σταυρό, πεθαίνει «ὁ παλαιός ἡμῶν ἂνθρωπος». Με τον Σταυρό του Χριστού συντρίβεται ο κόσμος της κατάρας και της αμαρτίας, η έχθρα που γέννησε η ανταρσία του ανθρώπου εναντίον του Θεού και ο ίδιος ο θάνατος. Πόσο ωραία εκφράζει ο ιερός υμνωδός της Εκκλησίας μας τη δύναμη του Σταυρού. «Διά τοῦ Σταυροῦ ἐξηφάνισται ἡ ἀρά καί κατήργηται, καί κατεπόθη τοῦ θανάτου ἡ δύναμις, καί ὑψώθημεν ἀπό γῆς πρός οὐράνια...». Για το λόγο αυτό, ο Σταυρός του Κυρίου μας είναι η απαρχή της νέας δημιουργίας. Εφ᾽ όσον εικονίζει τον Εσταυρωμένο του Γολγοθά και δηλώνει την αγάπη του Θεού προς τον άνθρωπο και υπογραμμίζει την αξία της ανθρώπινης εικόνας και το μέγεθος της πτώσεώς της, που απαιτεί την θυσία του Θεανθρώπου για να επανεύρει το πρώτος της κάλλος, ο τίμιος Σταυρός του Κυρίου είναι η αιματοβαμμένη σημαία της Εκκλησίας, το ιερό της σύμβολο. Το σύμβολο που καλούνται να προσκυνήσουν ευλαβικά οι πιστοί της οικουμένης. «Σταυρός ὁ φύλαξ πάσης τῆς οἰκουμένης».

Όταν ασπαζόμαστε τον Σταυρό του Χριστού, ασπαζόμαστε τα πάθη Του. Δεν λατρεύουμε το ξύλο, όπως λάτρεψαν τον χάλκινο όφι οι Ιουδαίοι στην έρημο, αλλά τα γεγονότα εκείνα που συνδέονται με τον Κύριο του Σταυρού. Γι᾽ αυτό κάθε μας κίνηση για ασπασμό του Σταυρού πρέπει να συνοδεύεται από βαθειά εσωτερική αναγνώριση, από ψυχικό ασπασμό των πληγών του Χριστού, που γέννησαν την χάρη της σωτηρίας μας.

Με τον τρόπο αυτό έζησε η Ορθόδοξη Εκκλησία το μυστήριο του Σταυρού στη Λατρεία της και την Παράδοσή της. Η ζωή των Πατέρων και των Αγίων μας κατακλύζεται από την παρουσία του Σταυρού. Το σημείο του Σταυρού σφραγίζει την αρχή και το τέλος όλων των λατρευτικών εκδηλώσεων της Εκκλησίας μας και τις ενέργειες της ζωής μας. Γιατί; Διότι το σχήμα του Σταυρού μεταδίδει τις θείες ενέργειες, την ζωοποιό δύναμη που απέρρευσε από τον σταυρικό θάνατο του Χριστού. Γι᾽ αυτό ο πιστός δεν μπορεί να εμπαίζει τον Χριστό με τον τρόπο που χρησιμοποιεί το σημείο του Σταυρού. Με την κίνηση που κάνουμε, όταν διαγράφουμε στο σώμα μας το σημείο του Σταυρού, διαδηλώνουμε όλο το περιεχόμενο της πίστης μας. Η κάθε κίνηση στην ορθόδοξη λατρεία κρύβει ένα θεολογικό βάθος. Κι εδώ ακριβώς έγκειται η θεολογική της αξία.

Καθώς κλέινουμε τα τρία μας δάκτυλα και τα φέρνουμε στο μέτωπό μας ομολογούμε τον Ένα και Τριαδικό Θεό, που υπάρχει υπεράνω πάσης άλλης υπάρξεως. Όταν θέτουμε αυτά στην κοιλιά δηλώνουμε την εκ της Παρθένου γέννηση του Θεανθρώπου, που κατήλθε στη γη «ἑκών σαρκωθείς δι᾽ ἡμᾶς». Τέλος, όταν τα θέτουμε στους ώμους κηρύττουμε τον σταυρικό θάνατο του Σωτήρος με τον οποίο καταργήθηκε η έχθρα της αμαρτίας. Εξ άλλου «μέ τήν ἓνωσιν τῶν δύο ἂλλων δακτύλων ἀπεικονίζομεν εἰς τό σημεῖον τοῦ Σταυροῦ τήν ἐνσάρκωσιν τοῦ Χριστοῦ καί τήν ἀδιαίρετον ἓνωσιν τῶν δύο φύσεων, διά τῆς ὁποίας ἐθεραπεύθη καί άνυψώθη μέχρι θεώσεως ἡ φύσις ἡμῶν».

Η σημερινή Κυριακή της Σταυροπροσκυνήσεως μάς δίδει την ευκαιρία να εμβαθύνουμε στο μυστήριο του Σταυρού. Στην ακατανίκητη δύναμή του.

Αυτός, ψάλλει η Εκκλησία μας, «εἶναι ὃπλον κατά τοῦ διαβόλου». Φρίττει και τρέμει την δύναμη του Σταυρού ο διάβολος. Διότι ο Τίμιος Σταυρός είναι η πανοπλία του πιστού. Μια πανοπλία που πρέπει σε κάθε εκδήλωση της ζωής μας να χρησιμοποιούμε. Και να την χρησιμοποιούμε με ευλάβεια και προσοχή. Με όλο το πνευματικό βάθος της θεολογίας που κρύβει. Τότε η ζωοποιός δύναμη του Σταυρού του Κυρίου μας θα αγιάζει και θα ενδυναμώνει τους πνευματικούς μας αγώνες. Αμήν.