Ἕνας ἀρχαῖος ὕμνος: Ἡ Ἐπιλύχνιος Εὐχαριστία (Φῶς Ἱλαρόν)

Φῶς ἱλαρόν ἅγιας δόξης ἀθανάτου Πατρός, οὐρανίου, ἅγιου, μάκαρος, Ἰησοῦ Χριστέ, ἐλθόντες ἐπί τήν ἥλιου δύσιν, ἴδοντες φῶς ἑσπερινόν ὑμνοῦμεν Πατέρα, Υἷον καί Ἅγιον Πνεῦμα, Θεόν. Ἄξιον σέ ἐν πάσι καιροῖς ὑμνεῖσθαι φωναῖς αἰσίαις, Υἱέ Θεοῦ, ζωήν ὁ διδούς διό ὁ κόσμος σέ δοξάζει.

Κύριε ‘Ἰησοῦ Χριστέ, ποῦ εἶσαι τό γλυκό φῶς τῆς ἁγίας δόξας τοῦ ἀθανάτου, τοῦ οὐρανίου, τοῦ ἁγίου, τοῦ μακάριου Πατέρα σου, τώρα ποῦ φτάσαμε στή δύση τοῦ ἥλιου καί εἴδαμε τό ἑσπερινό φῶς, ὑμνοῦμε τόν Πατέρα, ἐσένα τόν Υἱό καί τό Ἅγιο Πνεῦμα, τόν ἕνα Θεό. Πρέπει σέ κάθε ὥρα καί στιγμή νά σέ ὑμνοῦμε μέ καθαρές ψυχές καί χαρούμενες φωνές, Υἱέ Θεοῦ, γιατί ἐσύ δίνεις τή ζωή καί γι’ αὐτό ὁ κόσμος σέ δοξάζει.

Ἡ Ἐπιλύχνιος Εὐχαριστία (Φῶς Ἱλαρόν) εἶναι ἀρχαῖος ὕμνος, πού συνδέθηκε μέ τήν ἀκολουθία τοῦ Ἑσπερινοῦ ἀπό τούς πρώτους χριστιανικούς χρόνους. Ἡ ὕπαρξη τοῦ ὕμνου αὐτοῦ μαρτυρεῖται ἤδη ἀπό τόν 4ο μ.Χ. αἰώνα. Μάλιστα, ὁ Μέγας Βασίλειος ἀναφέρεται στήν ὕπαρξή του καί τόν χαρακτηρίζει ὡς «ἀρχαίαν φωνήν».

Ἀπό τή μαρτυρία αὐτή συνάγεται, ὅτι ἡ Ἐπιλύχνιος Εὐχαριστία ἀπηχεῖ λατρευτική παράδοση πολύ ἀρχαιότερή του 4ου μ.Χ. αἰῶνος.

Ἡ σύνθεση τοῦ ὕμνου ἀποδίδεται στόν μάρτυρα Ἀθηνογένη, ὁ ὁποῖος, κατά τήν παράδοση, τόν ἐκφώνησε, τήν ὥρα πού τόν ὁδηγοῦσαν στό μαρτύριο.

Ὁ ὕμνος, μέ ποιητική γλώσσα, ἀπευθύνεται πρός τό Χριστό, τόν ὁποῖο καί ὀνομάζει Φῶς Ἱλαρόν. Τό Ἱλαρόν, ὅμως, αὐτό Φῶς, εἶναι διαφορετικό, ὡς πρός τή φύση Του, ἀπό τό κτιστό φῶς τοῦ ἥλιου, γιατί εἶναι τό «(Φῶς) τῆς Ἁγίας Δόξης τοῦ Ἀθανάτου, Οὐρανίου καί Μάκαρος Θεοῦ Πατρός».

Σέ αὐτό τό Ἄκτιστο Φῶς τῆς Ἁγίας Δόξης, πού εἶναι ὁ Χριστός, ἀνάγουν οἱ χριστιανοί λατρευτικά το νοῦ καί τήν καρδιά τους, κάθε φορᾶ, πού, «ἐπί τήν ἡλίου δύσιν», βλέπουν τό «ἑσπερινόν φῶς» τοῦ φυσικοῦ ἥλιου, καί μέσα ἀπό αὐτή τή μυσταγωγική ἀναγωγή αἰσθάνονται τήν ἀνάγκη νά ὑμνήσουν «Πατέρα, Υἱόν καί Ἅγιον Πνεῦμα, Θεόν».

Ὁ ἐπίλογος τοῦ ὕμνου, ἀπευθυνόμενος, ὅπως καί ὁ ὑπόλοιπος ὕμνος, πρός τό Χριστό, δικαιολογεῖ τήν πνευματική αὐτή ἀντίδραση τῶν χριστιανῶν στή θέα τοῦ ἑσπερινοῦ φωτός, γιατί «…Ἄξιον Σέ ἐν πάσι καιροῖς ὑμνῆσθαι φωναῖς ὀσίαις, Υἱέ Θεοῦ, ζωήν ὁ διδούς, διό ὁ κόσμος Σέ δοξάζει».

http://inpantanassis.blogspot.com/2018/11/blog-post_93.html