Γράφοντας τους βίους των νεομαρτύρων ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης...

 (...) Γράφοντας τους βίους των νεομαρτύρων ο άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης τους προβάλλει ως το κατεξοχήν πρότυπο του χριστιανικού βίου, την απόληξη μιας ζωής που βιώθηκε ως καθημερινό μαρτύριο.
  Η στάση τους επανασυνέδεε την Ορθόδοξη κοινότητα με τη διωκόμενη Εκκλησία των πρωτοχριστιανικών αιώνων. Οι Ορθόδοξες κοινότητες δεν αντιμετωπίζονται ως οιονεί "πολιτικοί θεσμοί" εντός ενός πολυεθνικού οθωμανικού πλαισίου, αλλά ως χριστιανικές κοινωνίες εν δοκιμασία. 
 Ο νεομάρτυρας αναδεικνύει ξανά τη χριστιανική πιστότητα στην παράδοση. Η άρνηση του να εξισλαμιστεί ή, συχνότερα,η απόφαση του να αρνηθεί το Ισλάμ για να επιστρέψει στην Ορθοδοξία λειτουργεί ως παράγοντας ενίσχυσης της συνοχής του Ορθόδοξου ποιμνίου.
 Ο νεομάρτυρας αναδεικνύεται σε πρότυπο για τη χριστιανική κοινότητα αντάξιο των παλαιών αγίων. Μετά το μαρτύριο οι χριστιανοί αγοράζουν το λείψανο και ο νεομάρτυρας περνά στη λατρευτική πρακτική αναλαμβάνοντας συχνά το ρόλο του "πολιούχου" στην τοπική κοινότητα(...).

π. Ευάγγελος Γκανάς, Η αναγκαιότητα της μαρτυρίας, εκδ. Βιβλ. της Εστίας, Αθήνα 2012, σελ. 88-89.
[Το απόσπασμα είναι από το τέταρτο δοκίμιο του βιβλίου: "Η Εκκλησία υπό την πίεση του πολιτισμού των Νέων Χρόνων. Το παράδειγμα του ηρωικού θανάτου στη νεώτερη Ελλάδα". Το δοκίμιο του π. Ευ. Γκανά πρωτοδημοσιεύθηκε στο περιοδικό Σύναξη, τεύχος 88, Οκτώβριος-Δεκέμβριος 2003].
https://proskynitis.blogspot.com/