''Ικανούσθω το κοινωνικόν''

Του Σεβ. Μητροπολίτου Καστορίας κ. Σεραφείμ

«Τη αγία και Μεγάλη Τρίτη, της των δέκα παρθένων παραβολής, της εκ του ιερού Ευαγγελίου, μνείαν ποιούμεθα»1.

Με αυτόν τον λιτό τρόπο ο ιερός Συναξαριστής μάς αναφέρει πού είναι αφιερωμένη η αγία και Μεγάλη Τρίτη.

Για την παραβολή των δέκα παρθένων είναι χαρακτηριστικός και συγχρόνως συγκλονιστικός ο λόγος του Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου: «Λέγει, ήταν δέκα παρθένες, πέντε μωρές και πέντε φρόνιμες. Απ’ αυτές οι φρόνιμες είχαν λάδι, ενώ οι μωρές δεν είχαν κι έσβηναν οι λαμπάδες τους... Η φωτιά είναι η παρθενία, ενώ το λάδι είναι η ελεημοσύνη. Όπως ακριβώς λοιπόν η φωτιά, εάν δεν έχει λάδι να τροφοδοτείται, σβήνει, έτσι και η παρθενία, εάν δεν έχει ελεημοσύνη, σβήνει... Και ποιοί είναι οι έμποροι αυτού του λαδιού; Οι φτωχοί, αυτοί που κάθονται μπροστά στην εκκλησία περιμένοντας ελεημοσύνη. Και πόσο ν’ αγοράσω; Όσο θέλεις· δεν ορίζω τιμή, για να μη προβάλλεις σαν δικαιολογία τη φτώχεια... Δώσε στο φτωχό, ώστε, κι αν ακόμα συ σιωπάς, αμέτρητα στόματα ν’ απολογούνται για σένα, με την παρουσία εκεί της ελεημοσύνης και τη συνηγορία της· λύτρωση της ψυχής είναι η ελεημοσύνη»2.

Σ’ αυτήν τη θεόσδοτη αρετή της ελεημοσύνης, την οποίαν είχαν οι πέντε φρόνιμες και δεν είχαν οι άλλες πέντε μωρές παρθένες, αναφέρεται και ο Άγιος Κοσμάς ο ποιητής σε ένα από τα τροπάρια του Κανόνος της Μεγάλης Τρίτης: «Ικανούσθω το κοινωνικόν, ψυχής ημών έλαιον εν αγγείοις, όπως επάθλων μη θέντες καιρόν εμπορίας, ψάλλωμεν· Ευλογείτε τα έργα Κυρίου τον Κύριον»3.

Κοινωνικόν. Είναι το μεταδοτικόν, όπως θα γράψει ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης.

Κοινωνία. Είναι ένα από τα αγαθά που μας χάρισε ο Θεός. Να επικοινωνούμε με τους αδελφούς μας.

Να μεταδίδουμε σε αυτούς που έχουν ανάγκη, όλα αυτά που η φιλανθρωπία του Θεού μας δίνει καθημερινά.

Κι όπως το φως ενός λυχναριού συντηρείται από το λάδι, έτσι και η Θεία Χάρις συγκρατείται στις ψυχές των ανθρώπων με τις αρετές και ιδιαιτέρως με την ελεημοσύνη, την κορωνίδα όλων των αρετών.

Πόσο χαρακτηριστικός είναι ο λόγος του Χριστού: «έλεον θέλω και ου θυσίαν»4. Η ελεημοσύνη είναι το ένδυμα της ψυχής, είναι η συνήγορος ενώπιον του θρόνου της θείας μεγαλωσύνης.

Αυτή κάνει πλούσιο τον άνθρωπο και μάλιστα τον ανεβάζει μέχρι και αυτού του θρόνου του Θεού.

Γράφει ο κήρυκας της ελεημοσύνης Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος: «Η ελεημοσύνη ανεβαίνει με μεγάλη άνεση στους ουρανούς και οι αγγελικές δυνάμεις, όταν την βλέπουν, ανοίγουν διάπλατα τις πύλες τις ουράνιες. Αν δουν τις άλλες αρετές, χωρίς την ελεημοσύνη, κλείνουν τις πόρτες, Και αυτό φαίνεται σ’εκείνες τις παρθένες που κλείστηκαν έξω του ιερού νυμφώνα επειδή δεν είχαν συνεχώς λάδι στις λαμπάδες τους»5.

«Ικανούσθω το κοινωνικόν».

«Αφού ο Άγιος Κοσμάς ο ποιητής μάς παρακίνησε να έχουμε αρκετό έλαιο στα αγγεία των ψυχών μας, μάς φανερώνει και το κέρδος το οποίο μας ακολουθεί»6.

Και το κέρδος δεν είναι άλλο, παρά η είσοδός μας στην Βασιλεία των Ουρανών. Και αυτή η είσοδος εξαγοράζεται με την εργασία την οποία θα κάνουμε στη ζωή την οποία μας χαρίζει ο Θεός.

Και εργασία δεν είναι μόνο η καλλιέργεια των αρετών και η κάθαρση της ψυχής, αλλά και η προσφορά προς τον πλησίον: η ελεημοσύνη, η επιείκεια, η πραότητα, η παρηγοριά, η προστασία, η ευγένεια, η φιλοξενία, η φιλαδελφεία, η ευεργεσία χωρίς ιδιοτέλεια ή υπολογισμό, η τέλεια και κατά Χριστόν αγάπη.

Είναι καιρός εργασίας και εμπορίας. «Εργασίας γαρ ο παρών (καιρός), ο δε μέλλων ανταποδόσεως»7 θα μας υπενθυμίσει η θεολόγος φωνή της Εκκλησίας.

Είμαστε έμποροι που αναζητούμε, κατά τον λόγο του Χριστού, καλούς μαργαρίτες: «πάλιν ομοία εστίν η βασιλεία των ουρανών ανθρώπω εμπόρω ζητούντι καλούς μαργαρίτας»8.

Εδώ οι αγώνες, εδώ τα σκάμματα, εκεί όμως οι στέφανοι και τα βραβεία της νίκης. Δεν μπορούμε να πούμε ότι στη ζωή μας δεν συναντήσαμε τον Χριστό και ότι δεν Τον είδαμε στα πρόσωπα των αναξιοπαθούντων αδελφών μας.

Άλλωστε ο λόγος Του είναι χαρακτηριστικός: «ο αγαπών τον Θεόν αγαπά και τον αδελφόν αυτού»9, αφού «εφ’ όσον εποιήσατε ενί τούτων των αδελφών μου των ελαχίστων, εμοί εποιήσατε»10. Στο πρόσωπο του άλλου βλέπουμε πάντοτε το πρόσωπο του Θεού.

«Ικανούσθω», λοιπόν, «το κοινωνικόν».

«Ας ακούσουμε όσοι πρόκειται να υποδεχτούμε τον Χριστό. Διότι από τώρα είναι δυνατόν να Τον υποδεχώμαστε.

Ας ακούσουμε και ας φροντίσουμε, ώστε με μεγάλη σπουδή να Τον υποδεχτούμε. Διότι όταν ελεής τον φτωχό και τον γυμνό, Εκείνον υποδέχτηκες και έθρεψες»11.

«Φαιδρυνέσθω η λαμπάς, υπερεκχείσθω ταύτης και το έλαιον, ως ταις παρθένοις τότε η συμπάθεια, ίνα εύρης ψυχή μου, τον Νυμφώνα τότε Χριστού ανεωγμένον»12.

«Αλλ’ ω Νυμφίε Χριστέ, μετά των φρονίμων ημάς συναρίθμησον παρθένων και τη εκλεκτή σου σύνταξον ποίμνη και ελέησον ημάς»13.

1. Συναξάρι Όρθρου Μεγάλης Τρίτης

2. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Περί μετανοίας, Ομιλία Γ’», ΕΠΕ 30,141-143

3. Ωδή η’ Κανόνος Όρθρου Μεγάλης Τρίτης

4. Ματθ. 9,13

5. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Εις τον Ηλίαν και την χήραν και περί ελεημοσύνης», ΕΠΕ 8α,158

6. Αγίου Νικοδήμου Αγιορείτου, «Εορτοδρόμιον», Τόμος Β’, έκδ. Ορθόδοξος Κυψέλη, Θεσσαλονίκη 1987, σελ. 92

7. Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, «Λόγος ΙΘ’ – Εις τον εξισωτήν Ιουλιανόν», κεφ. 6, ΕΠΕ 5,402

8. Ματθ. 13,45

9. Α’ Ιω. 4,21

10. Ματθ. 25,40

11. Αγίου Ιωάννου του Χρυσοστόμου, «Ομιλία Α’ – Εις το ρητόν του Προφήτου Δαυίδ το λέγον : Μη φοβού όταν πλουτήση άνθρωπος... και περί φιλοξενίας», κεφ. 5, ΕΠΕ 8α, 288

12. Απόδειπνον Μεγ. Δευτέρας, ωδή η’

13. Στίχοι Συναξαρίου Όρθρου Μεγάλης Τρίτης