Μεταμόρφωση ή καταπάτηση των παθών;

π. Ανδρέα Αγαθοκλέους

Η πραγματική γνώση του εαυτού μας συνίσταται στην αναγνώριση των χαρισμάτων και των ελαττωμάτων. Κανένας άνθρωπος δεν είναι χωρίς χαρίσματα, αφού σε όλους ο Θεός ως Πατέρας δίνει από τον εαυτό Του κάτι. Όπως, βέβαια, και κανένας άνθρωπος δεν είναι χωρίς ελαττώματα, αδυναμίες, πάθη.

Τα χαρίσματα τα κατανοούμε από την κλίση που έχουμε, την ευκολία που τα ενεργοποιούμε, την άνεση που τα χειριζόμαστε. Τα ελαττώματα ενδεχομένως δυσκολευόμαστε να τα αναγνωρίσουμε, ένεκα της άμυνας που ασκούμε για να «προφυλαχτούμε» ή ένεκα εγωισμού. Οι συνθήκες, οι δυσκολίες ή και οι άνθρωποι γύρω μας, είναι μέσα που μας βοηθούν να τα αναγνωρίσουμε, αν, βέβαια, το θέλουμε κι αν έχουμε τη διάθεση να απαλλαγούμε.

Η αναγνώριση, ασφαλώς, από μόνη της δεν βοηθά στην απαλλαγή μας από τα ελαττώματα, όπως δεν βοηθά για τη θεραπεία μόνο η διάγνωση, αν και είναι σημαντική. Χρειάζεται η θεραπεία να γίνει κανονικά, σωστά, με έμπειρο θεραπευτή και σε συνεργασία με τον ασθενή.

Τα πάθη, σύμφωνα με την Ορθόδοξη αντίληψη, είναι δυνάμεις που ο Θεός έβαλε στον άνθρωπο για να ζει σε σχέση με τον κόσμο, ώστε να εκπληρώσει την ολοκλήρωσή του, δηλαδή τη σωτηρία του. Όπως π.χ. ο έρωτας ως δυνατότητα κοινωνίας και η οργή ως δύναμη ενάντια στο κακό. Όμως αντί αυτού, ο άνθρωπος τα χρησιμοποίησε για εγωκεντρικούς λόγους σε σημείο που χάλασε τη σχέση του με τον εαυτό του, τον πλησίον του, το Θεό του.

Γι’ αυτό η Εκκλησία δεν μας καλεί να καταπατήσουμε ή να πνίξουμε τα πάθη, αλλά να τα μεταμορφώσουμε. Δεν είναι εύκολο ένα τέτοιο εγχείρημα γιατί θεωρούμε τη νίκη κατά των παθών ως μια αρνητική συμπεριφορά απέναντί τους, δηλαδή να μην τα ικανοποιήσουμε, όπως π.χ. ν’ αρνηθούμε τη φιληδονία, τη φιλαργυρία, τη φιλοδοξία.

Η μεταμόρφωση των παθών σημαίνει μια θετική στάση που έχει ομορφιά, νόημα, ελευθερία. Ενώ η καταπάτησή τους φέρνει εσωτερική πίεση, πνευματικές παρενέργειες, δυσκολίες. Τη μεταμόρφωση τη διενεργεί η χάρις του Θεού, ενώ για την καταπάτηση αρκεί η ανθρώπινη δύναμη. Έτσι, με τη χάρη του Θεού η φιληδονία γίνεται αγάπη στο συνάνθρωπο, η φιλαργυρία γίνεται ελεημοσύνη και η φιλοδοξία διακονία των αδελφών.

Η Εκκλησία, ως σώμα Χριστού, καλεί όλους τους ανθρώπους σ’ αυτή τη μεταμόρφωση. Ο καθένας ό,τι και να είναι, ό,τι και να έχει κάνει, όσα πάθη -κληρονομικά ή επίκτητα – και να κουβαλά, μπορεί, με τη χάρη του Θεού, να μεταμορφωθεί. Όχι πως θα αλλάξει πρόσωπο ή χαρακτήρα, αλλά να ωραιοποιηθεί ως άνθρωπος, μέσα στην παρουσία του Αγίου Πνεύματος, να αγιαστεί και να βρει τη φυσιολογική του ταυτότητα.

Ο χωρισμός των ανθρώπων σε καλούς και κακούς, σε ηθικούς και ανήθικους, σε αμαρτωλούς και αναμάρτητους, είναι ξένος στην Ορθόδοξη ποιμαντική. Ο μόνος χωρισμός που υπάρχει, σ’ αυτό και στον άλλο κόσμο, είναι μετανοούντες και αμετανόητοι. Η μετάνοια μεταποιεί τα πάθη, τις αναπηρίες και αστοχίες μας και φέρνει στην ύπαρξή μας τη χαρά, την ελευθερία, την όντως ζωή. Αυτή η δυνατότητα παρέχεται σ’ όποιον θέλει και σ’ όποιον έχει την τόλμη να μεταπηδήσει από το θάνατο στη ζωή, μεταμορφωμένος, με τη χάρη του Θεού, σε νέον άνθρωπο, σε όντως άνθρωπο.

Πηγή: Βήμα Ορθοδοξίας