Εικόνες και συναξάρια

Στις ιερές εικόνες υπάρχει κάτι ανάλογο προς τα συναξάρια. Η βυζαντινή αγιογραφία δεν παριστάνει, αλλά απλά εκφράζει τα θέματά της, όπως και τα συναξάρια δεν εξιστορούν απλά τα γεγονότα της ζωής των αγίων, αλλά τα εκφράζουν και τα ερμηνεύουν. Δεν αποσκοπούν να περιγράψουν την ιστορική συμβατικότητα, αλλά να προσεγγίσουν την αλήθεια που κρύβεται πίσω από αυτήν.

Στις βυζαντινές εικόνες τα πρόσωπα των Αγίων παρουσιάζονται μεταμορφωμένα και σχηματοποιημένα. Εντάσσονται στο πλαίσιο κάποιου γενικότερου τύπου, που δεν εκφράζει το φυσικό πρόσωπο του αγίου αλλά τη θεωμένη υπόστασή του. Το ίδιο συμβαίνει και στα συναξάρια, όπου προβάλλεται σχηματικά ο άγιος ως σύμβολο του καινού εν Χριστώ ανθρώπου. Αυτό επιδιώκεται με τον τονισμό του παράδοξου και την έξαρση του θαυμαστού στοιχείου της ζωής του. Όπως λοιπόν οι ιερές εικόνες, έτσι και οι βίοι των αγίων αποσκοπούν στο να υπερβούμε την προσκαιρότητα και τη ματαιότητα της αμεσότητας. Και ενώ οι εικόνες φιλοτεχνούνται με χρώματα και σχήματα, οι βίοι των αγίων διατυπώνονται με λέξεις και γράμματα. Οι εικόνες διδάσκουν οπτικά, ενώ τα συναξάρια με τον λόγο.

Προσκυνώντας τις ιερές εικόνες, ας προσπαθήσουμε να εμβαθύνουμε στο μυστήριο της πίστεως. Να μην μείνουμε στα ορατά και εξωτερικά στοιχεία. Ας ζητήσουμε από την Παναγία και τους αγίους να μάς κρατούν εδραιωμένους στην ορθόδοξη πίστη. Ας παρακαλέσουμε να φωτίζεται ο νους μας από την παρουσία του Αγίου Πνεύματος και να καθαρίζεται η καρδιά μας από την αγιαστική του χάρη. Τον μεν Χριστό «ὡς Θεόν καί δεσπότην προσκυνοῦντες καί σέβοντες»· τη Θεοτόκο δε και τους Αγίους «ὡς αύτοῦ γνησίους θεράποντας τιμῶντες».