Η εικόνα του Χριστού ως Αναπεσόντος

(Γεωργίου Γαβριήλ, (1988)

       Αν και δεν εικονίζει τη σκηνή της Γεννήσεως, η εικόνα του αναπεσόντος Χριστού σε παιδική ηλικία, χρησιμοποιείται συχνά σε αναφορά με την εορτή της Γεννήσεως. Αρχίζει να ζωγραφείται στα μέσα Βυζαντινά χρόνια και απαντάται συνήθως πάνω από την κύρια είσοδο του ναού.

Το όνομα της εικόνας προέρχεται από την προφητεία που λάλησε ο Ιακώβ πρίν πεθάνει, ενώπιον των υιών του, που υπήρξαν κατόπιν οι πατριάρχες των δώδεκα φυλών: «Σκύμνος λέοντος Ιούδα. εκ βλαστού υιέ μου ανέβης. αναπεσών εκοιμήθης ως λέων και ως σκύμνος. τις εγερεί αυτόν;» (Γεν. μθ΄ , 9) Πρόκειται για μια από τις αρχαιότερες προφητείες της Παλαιάς Διαθήκης σχετικά με την έλευση του Χριστού, παλαιότερη του Μωσέως και των άλλων προφητών. Ο μάντης Βαλαάμ προφήτευσε κι αυτός αργότερα (Αριθμ. κδ΄ , 9) με τα ίδια λόγια. Ο Ιακώβ δεν προφητεύει για κάποιον από τους γιούς του. Προλέγει, ανάμεσα σε άλλα, ότι η χώρα της φυλής του Ιούδα, η Ιουδαία, θα γινόταν το βασίλειο των Εβραίων και θα είχε μια αδιάσπαστη συνέχεια βασιλέων, μέχρι την έλευση του Σωτήρα. «Ουκ εκλείψει άρχων εξ Ιούδα έως εάν έλθει τα αποκείμενα αυτώ, και αυτός προσδοκία εθνών» (στ. 10). Κατά την ακμή της η Ιουδαία περιήλθε υπό τον Οίκο του Δαυίδ και παρέμεινε ενιαίο βασίλειο μέχρι τα χρόνια που ο Χριστός ήταν μικρό παιδί.

Γιατί ο Ιακώβ ονομάζει «υιό» του και «σκύμνον λέοντος Ιούδα», Αυτόν που θα «ανέβαινε εκ βλαστού»; Κατά τον άγ. Ιωάννη τον Χρυσόστομο ο βλαστός, το νεαρό κλαδί, σημαίνει την Παρθένο, το μυστήριο της Θεοτόκου. Η Γραφή χρησιμοποιεί την εικόνα του λέοντος ως σύμβολο δύο διαφορετικών πραγμάτων. Σε πολλές περιπτώσεις υποδηλώνει το διάβολο, που «ως λέων ωριόμενος ζητεί τίνα καταπίει». Επίσης, υποδηλώνει τη βασιλική ιδότητα. Το αναπεσόν παιδίο είναι από βασιλική γενεά διότι είναι Υιός του Ουρανίου Βασιλέα, αλλά και ως υιός ανθρώπου, είναι απόγονος του βασιλέα Δαυίδ. Γι΄ αυτό και στην εικόνα ανακλίνεται όχι σε φάτνη, αλλά σε βασιλικό ανάκλιντρο. Και αντί για σπάργανα, είναι ενδεδυμένος χιτώνα βασιλικό.

Ο Ιακώβ αναφέρεται στα «αποκείμενα αυτώ», σ΄ αυτά που τον περιμένουν, το σταυρό, το πάθος, το θάνατο. Αλλά, αναφέρεται στο θάνατο ως ύπνο (αναπεσών εκοιμήθης) και μάλιστα κάνει και μια έμμεση αναφορά στην Ανάστασή Του: «Τις εγερεί αυτόν;» Ποιος έχει τη δύναμη να αναστήσει έναν βασιλέα; Κανείς εκτός από αυτόν τον ίδιο. Λέγει ο Χριστός, «Ουδείς αίρει την ψυχήν μου απ΄ εμού, αλλ΄ εγώ τίθημι αυτήν απ΄ εμαυτού. εξουσίαν έχω θείναι αυτήν και εξουσίαν έχω πάλιν λαβείν αυτήν» (Ιω. ι΄ , 18).

Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος μας δίνει το νόημα του ύπνου του Χριστού, ως λέοντος: «Όπως ο λέων είναι φοβερός ακόμη κι όταν κοιμάται, έτσι και ο Χριστός ήταν δυνατός ακόμη και την ωρα του θανάτου του και πρόξενος φοβερών θαυμάτων: κρύφθηκε ο ήλιος, σείστηκε η γή, κόπηκαν βράχοι, σχίστηκε το παραπέτασμα του Ναού. Σκότος κατέλαβε τη γή και νύχτα εμφανίστηκε το καταμεσήμερο. Ο θάνατος καταργήθηκε και η τυρρανία του καταστράφηκε. Πολλά σώματα των κεκοιμημένων αγίων αναστήθηκαν. Αυτά τα φοβερά προείδε ο πατριάρχης και προφήτευσε λέγοντας: Αναπεσών εκοιμήθης ως λέων».

http://blogs.sch.gr/kantonopou/